2 NİSAN DÜNYA OTİZM FARKINDALIK GÜNÜ
Otizm Spektrum Bozukluğu “sosyal iletişim ve etkileşimdeki kalıcı yetersizlikler, sınırlı/yinelenen davranış örüntüleri, aynılıkta ısrarcılık, rutinlere bağlılık ve duyusal uyaranlara aşırı duyarlılık ya da duyarsızlıkla kendini gösteren ve belirtileri yoğun olarak 24 ay ve sonrasında ortaya çıkan bir gelişimsel yetersizlik” olarak tanımlanmaktadır.
Otizm Spektrum Bozukluğu, 2018 yılında 59 çocuktan 1’inde görülmüştür. Ayrıca erkeklerde kızlardan 3-4 kat daha fazla görüldüğü bilinmektedir. Türkiye’de Otizm Spektrum Bozukluğu sıklığına ilişkin bir çalışma bulunmamaktadır. Milli Eğitim Bakanlığından alınan 2014 verilerine göre zorunlu eğitim çağındaki Otizm Spektrum Bozukluğu olan çocuk sayısı 16.837’dir. Otizm Spektrum Bozukluğu, tüm etnik ve sosyoekonomik gruplarda görülebilmektedir. Genetik ve çevresel faktörler etkili olup ailesel geçiş gözlenebilmektedir. Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak aşısı bir dönem otizm ile ilişkilendirilse de yapılan büyük ölçekli çalışmalar böyle bir ilişkinin olmadığını kesin olarak ortaya koymuştur. Ayrıca aşılarda yer alan civa ve alüminyumun da riski artırmadığı gösterilmiştir.
Bazı hastalar yaşamını bağımsız bir şekilde sürdürebilirken, bazıları ciddi engele sahip olup ömür boyu bakım ve desteğe ihtiyaç duymaktadır. Bir çocuk aşağıdaki özelliklere sahipse otizm açısından değerlendirmek gerekmektedir:
✓ Başkalarıyla göz teması kurmuyorsa,
✓ İsmini söylediğinizde bakmıyorsa,
✓ Söyleneni işitmiyor gibi davranıyorsa,
✓ Duygularını ifade edemiyorsa,
✓ Parmağıyla istediği şeyi göstermiyorsa,
✓ Oyuncaklarla oynamayı bilmiyorsa,
✓ Akranlarının oynadığı oyunlara ilgi göstermiyorsa,
✓ Bazı sözleri tekrar tekrar ve ilişkisiz ortamlarda söylüyorsa,
✓ Konuşmada akranlarının gerisinde kalmışsa,
✓ Sallanmak, çırpınmak gibi hareketleri varsa,
✓ Aşırı hareketli, hep kendi bildiğince davranıyorsa,
✓ Gözleri bir şeye takılıp kalıyorsa,
✓ Bazı eşyaları döndürmek, sıraya dizmek gibi sıra dışı hareketler yapıyorsa,
✓Günlük yaşamındaki düzen değişikliklerine aşırı tepki veriyorsa.
Tanı koyabilecek kişiler, yalnızca konunun uzmanı olan doktorlardır. Tanı, uzmanlar tarafından çocuğun gözlenmesi, gelişim testleri yapılması ve anne-babalara çocuğun gelişimi hakkında sorular sorulmasıyla konur. Otizmin tanısı 12 aylıktan itibaren konabilir. Ülkemizde otizm tanısı koyabilecek uzmanlar çocuk ruh hastalıkları uzmanları ve çocuk nörologlarıdır.
Otizmin bugün için kabul edilen en önemli tedavi aracı, erken tanı ile birlikte başlayan yoğunlaştırılmış ve bireyselleştirilmiş özel eğitimdir. Otizmli çocuklara erken yaşta, tercihen üç yaştan önce tanı konması büyük önem taşır. Çünkü otizmli bir çocuk özel eğitim almaya ne kadar erken başlarsa, o kadar hızlı ilerleyebilir. Ülkemizde Milli Eğitim Bakanlığı’nın yaş gruplarının gelişim alanlarına ait özellikler dikkate alınarak düzenlemiş olduğu “Otistik Çocuklar Eğitim Programı” bulunmaktadır. Özel eğitimin yanı sıra özel eğitime destek olarak dil-konuşma terapisi ve uğraşı terapisi gibi terapi yöntemleri ve ihtiyaca göre psikiyatrik tedavi verilebilir. Ayrıca otizmli bireylerin mesleki eğitim almaları sağlanmalı ve çalışabilecekleri korumalı/kaynaştırmalı işyerleri kurularak bu bireyler istihdam edilmelidir. Otizm Spektrum Bozukluğu olan bireylerin hizmetlerden diğer bireylerle eşit olarak yararlanmasını sağlamak ve bağımsız biçimde toplumsal yaşamın her alanına katılımlarını kolaylaştırmak amacıyla Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylere Yönelik Ulusal Eylem Planı (2016-2019) ortaya konmuştur. Bu plan doğrultusunda Otizm Spektrum Bozukluğu olan bireylere Sağlık Bakanlığı ve Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından sağlık, bakım ve rehabilitasyon hizmetleri verilmektedir.
Dr. Sercan ÖZAYDIN
Tunceli İl Sağlık Müdürü